ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ
Mέσα στον κάμπο βρίσκεται το δημοτικό διαμέρισμα Αγίας Βαρβάρας. Είναι γνωστή και ως Κρασέτζα, σλάβικη λέξη που σημαίνει Ελληνίδα. Το ψηλό τρίκλητο πέτρινο περίτεχνο καμπαναριό της «δεσπόζει» επιβλητικά στην περιοχή. Στο δημοτικό διαμέρισμα της Αγίας Βαρβάρας ανήκει και ο οικισμός Γάλαρο.
ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ
Αριστερά από το Σταυροδρόμι και σε απόσταση περίπου 5 χλμ βρίσκεται το χωριό Αγία Μαρίνα. Στην Άνω Αγία Μαρίνα βρίσκεται το σπίτι που γεννήθηκε ο «Γέρος της Δημοκρατίας», Γεώργιος Παπανδρέου το 1888, ενώ 1.000 μέτρα πιο πάνω στο λόφο του Αϊ Λια βρίσκεται το γραφικό εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Στην Κάτω Αγία Μαρίνα υπάρχει το σπήλαιο εύρεσης της εικόνας της Αγίας Μαρίνας, καθώς και ο αρχαιολογικός χώρος, ο οποίος υποδηλώνει πως το χωριό χτίστηκε πάνω στην παλιά πόλη της Αρχαίας Τριταίας. Το 1932 άρχισαν ανασκαφές στη θέση «Παναγιά», όπου οι αρχαιολόγοι βρήκαν αρχαίους κίονες, κτίσματα, πηγάδι, νομίσματα φράγκικα, Σικυώνας και Αχαϊκής Συμπολιτείας που μαρτυρούν το ρόλο που διαδραμάτισε η περιοχή στην αρχαιότητα και μετέπειτα. Στο αρχαιολογικό μουσείο της Πάτρας φιλοξενούνται δύο τμήματα από επιτύμβιες στήλες, οστέινα αντικείμενα, ψηφίδες, δακτυλιόλιθοι και άλλα. Το 1986 έγιναν δύο στρωματογραφικές τομές και το 1987ακολούθησαν περιορισμένες ανασκαφές, κατά τις οποίες ήλθε στο φως μεγάλο μέρος από επίμηκες οικοδόμημα και κάτω από αυτό τμήματα τοίχων του 3ου αιώνα π.Χ., καθώς και τοίχοι άλλων κτιρίων.
ΑΛΕΠΟΧΩΡΙ
Το Αλποχώρι ή Αλεποχώρι έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως παραδοσιακός οικισμός. Βρίσκεται χτισμένο στους πρόποδες δύο απότομων βουνών σε υψόμετρο 530 μέτρων. Από το 1836 έως το 1841 ήταν δημοτικό διαμέρισμα του τότε Δήμου Ερυμάνθειας και από το 1841 μέχρι το 1912 δημοτικό διαμέρισμα του τότε Δήμου Τριταίας.
Το 1912 έγινε ανεξάρτητη κοινότητα μέχρι το 1998 όταν με βάση το νόμο Καποδίστρια επανασυστάθηκε ο Δήμος Τριταίας και ξαναέγινε δημοτικό του διαμέρισμα. Η ονομασία του χωριού προέρχεται από τον μυθικό Γίγαντα Άλπο. Στο Αλποχώρι ανήκουν και η Μονή Αγίων Πάντων και ο οικισμός του Αγίου Δημητρίου. Από το Αλποχώρι κατάγεται η ιστορική οικογένεια Τσαλαμιδά με προσφορά στον αγώνα του 1821 και στην πολιτική. Μάλιστα, σε οχυρή θέση του χωριού, υπάρχει σε αρκετά καλή κατάσταση, ο τεράστιος και τριώροφος πύργος του Τσαλαμιδά. Επίσης από το Αλεποχώρι κατάγονταν και οι αγωνιστές του ’21 Ανδρικόπουλοι.
ΔΡΟΣΙΑ
Η Δροσιά ή Προστοβίτσα βρίσκεται στους πρόποδες του Ερύμανθου και σε υψόμετρο 680 μέτρων. Η περιοχή κατοικείται από την αρχαιότητα κι αυτό το μαρτυρά και το αρχαίο μυκηναϊκό νεκροταφείο με δυο λαξευτούς τάφους που έχει βρεθεί εκεί.
Στη θέση της Δροσιάς στην αρχαιότητα υπήρχε η αρχαία πόλη Ευπάγιο. Αναφέρεται κατά την τουρκοκρατία και ενετοκρατία σε απογραφές με την ονομασία Προστοβίτσα. Από τη Δροσιά κατάγονταν οι αγωνιστές της επανάστασης του 1821 Κωνσταντίνος Γιαννιάς, Γιώργος Γιαννιάς και ο Μήτρος Μαντάς με τον Καραχάλιο. Από το 1836 και ως το 1841 ήταν πρωτεύουσα του τότε δήμου Ερυμάνθειας και το 1841 μέχρι το 1912 πρωτεύουσα του τότε Δήμου Τριταίας , από το 1912 ήταν κοινότητα μέχρι το 1998, όταν με το νόμο Καποδίστρια επανασυστάθηκε ο Δήμος Τριταίας και αποτελεί σήμερα δημοτικό του διαμέρισμα. Στην πλατεία του χωριού υπάρχει ένας υπεραιωνόβιος πλάτανος, του Γιαννιά, όπως λέγεται και στις ρίζες του υπάρχει πηγή.
Κοντά στη Δροσιά, υπάρχουν ερείπια του λεγόμενου Γυφτόκαστρο πιθανώς Φράγκικο, ενώ σε αρκετά υψηλό σημείο του χωριού βρίσκεται και η μικρή και γραφική εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, στο ιερό της οποίας αναβλύζει νερό.Από το χωριό ξεκινούν ειδικές διαδρομές που είναι ιδανικές για τους λάτρεις του ποδηλάτου του βουνού.
ΕΡΥΜΑΝΘΕΙΑ
Η ονομασία του χωριού οφείλεται στο όρος Ερύμανθος που δεσπόζει πάνω από χωριό.
Η Ερύμανθεια απέχει 40 περίπου χιλιόμετρα από την Πάτρα, έχει υποκαταστήματα πολλών δημόσιων υπηρεσιών, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο, Κέντρο Υγείας, Ταχυδρομείο, Ειρηνοδικείο, από το 1935 και Τραπεζικό υποκατάστημα.
Στην Ερυμάνθεια έχουν βρεθεί ίχνη Κυκλώπειων Τειχών και λείψανα αρχαίου Ναού. Κατά την Φραγκοκρατία στην περιοχή εγκαταστάθηκαν Οθωμανοί, εκχριστιανισμένοι κατά άλλους, από τους οποίους ονομάστηκε Τουρκοχώρι και με αυτό το όνομα αναφέρεται σε όλους τους φορολογικούς καταλόγους και απογραφές. Το 1700μεταφέρθηκαν από τους Ενετούς στην περιοχή οικογένειες από την περιοχή της Δύμης.
Στη δεύτερη Τουρκοκρατία αναφέρεται ότι ήταν έδρα Αγά και διέθετε και τζαμί. Μετά την απελευθέρωση το τζαμί μετατράπηκε σε οικία, ή θέση του ήταν εκεί που βρίσκεται σήμερα η κεντρική πλατεία της Ερυμάνθειας.
Το 1943 κάηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές.
Ο Δήμος κάθε χρόνο διοργανώνει εμποροπανήγυρη – ζωοπανήγυρη στην περιοχή της «Βουντούχλας». Αξίζει να σημειωθεί ότι η ζωοπανήγυρη εδώ ξεκίνησε το 1901 με Βασιλικό Διάταγμα.
ΚΑΛΦΑ
Το γραφικό χωριό του Κάλφα είναι περικυκλωμένο από βουνά και λόφους γεμάτα πεύκα, ενώ διαρρέεται από τον Πηνειό. Οι επισκέπτες δεν πρέπει να παραλείψουν να επισκεφθούν το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, ιδιαίτερα κατά την εορτή του Αγίου Πνεύματος. Το όνομά του προέρχεται από τον τιμαριούχο Κάλφα, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
ΜΑΝΕΣΙ
Στο κέντρο της Δ.E. Τριταίας, επί της Εθνικής Οδού Πατρών – Τριπόλεως, βρίσκεται το χωριό Μάνεσι με τους συνοικισμούς Γολέμι, Άνω και Κάτω Μαστραντώνη. Στο Μάνεσι στεγάζεται το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι», το οποίο παρέχει φροντίδα και βοήθεια στα ηλικιωμένα και μοναχικά άτομα του Δήμου.
ΡΟΥΠΑΚΙΑ
Ένα από τα χωριά του κάμπου, η Ρουπακιά με το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα και το πανέμορφο τοπίο που «ξετυλίγεται» γύρω από το εκκλησάκι του Αγίου Χριστοφόρου. Το όνομά της προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από το αρχαιοελληνικό «ρώπακα» που σημαίνει νεαρή βελανιδιά.
ΣΚΙΑΔΑ
Τον Απρίλιο του 1821 οι Τούρκοι σύλησαν τη μονή και τότε συνεπλάκη μαζί τους και φονεύθηκε ο Δελή-Γιώργης του Γιαννιά. Μετά την απελευθέρωση του Έθνους, η Μονή δεν διαλύθηκε αλλά κρίθηκε διατηρητέα και το 1838 παραχωρήθηκε σε αυτήν και το μονύδριο του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού το επιλεγόμενο του Νίκαβα.
Στη Μονή έζησε και ετάφη κατά τον 17ο αιώνα ο Παπα-Ιωακείμ που στο τέλος της ζωής του ασκήτευσε σε σπήλαιο κοντά στη Μονή. Δέκα χρόνια μετά την Κοίμηση του, έγινε ανακομιδή του λειψάνου του, κατόπιν εντολής του Οικουμενικού Πατριάρχη το οποίο ευρέθη σώο και αποπνέον άρρητον ευωδία.
Η Μονή πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου και στις 3 Ιουλίου (Αγίου Ιωακείμ).
Στο χωριό Σκιαδά, σώζονται υπόλοιπα του Βυζαντινού κάστρου «Δόξα Πατρί» καθώς και παλιό εκπαιδευτήριο που κτίστηκε το 1932 με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον.
Το Σκιαδοβούνι δεν είναι δασώδες και υπάρχουν πολλά σημεία που έχουν χρησιμοποιηθεί ως χώροι απογείωσης για ανεμοπτερισμό με υψόμετρο 1.100-1.400μ. Η περιοχή έχει κριθεί κατάλληλη για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων, ενώ υπάρχει δυνατότητα οργάνωσης μεγάλης εμβέλειας αγώνων.
ΣΚΟΥΡΑ
Ο μεγάλος καταπράσινος κάμπος έκτασης πολλών χιλιάδων στρεμμάτων που διαρρέεται από το μεγάλο παραπόταμο του Πηνειού αγκαλιάζει το χωριό Σκούρα, η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του οποίου έχει μείνει αναλλοίωτη σε πείσμα των καιρών.
ΣΠΑΡΤΙΑ
ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ
Το Σταυροδρόμι ήταν η έδρα του Δήμου Τριταίας και απέχει από την Πάτρα 40 χιλιόμετρα. Το όνομά του δόθηκε από τη θέση που κατέχει στην Εθνική Οδό Πατρών- Τριπόλεως και τις διασταυρώσεις των δρόμων προς Αγία Μαρίνα, Δροσιά, Ξηροχώρι, Σκιαδά, Σκούρα, Αγία Βαρβάρα, Ρουπακιά και Κάλφα.
ΧΙΟΝΑ
Στο βόρειο άκρο του κάμπου της Βουντούχλας βρίσκεται το χωριό Χιόνα. Κρυμμένη μέσα σε δάση από πεύκο και πουρνάρια και καλυπτόμενη από μικρούς λόφους, η Χιόνα εκτός των άλλων φημίζεται για την εξαιρετική ποιότητα ελαιολάδου που παράγει.
Θρησκευτικά Μνημεία
Θρησκευτικά μνημεία και φάροι για τη διαφύλαξη και διάδοση της παράδοσης, της ιστορίας, της πίστης, οι Ιερές Μονές της Τριταίας, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμικού θησαυρού της.
Ιερά Μονή Αγίων Πάντων
Πλησίον του χωριού Βελημάχι της Τριταίας και περιτριγυρισμένο από θαυμάσιο δάσος, λειτουργεί το ομώνυμο μοναστήρι, η ανέγερση του οποίου συνδέεται με θρύλους και παραδόσεις.
Στην αρχή η Μονή χτίστηκε εκεί όπου είναι σήμερα η Μονή Ταξιαρχών στη ρίζα του Ερύμανθου. Οι δύσκολες καιρικές συνθήκες εξανάγκασαν τους μοναχούς να κατέβουν προς τα κάτω και έχτισαν τη Μονή στη θέση Άγιος Αντώνιος απέναντι από τη σημερινή της θέση. Αλλά και η νέα θέση δε συνέβαλε στην ομαλή λειτουργία της Μονής.
Η σημερινή Μονή θα πρέπει να οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1715 – 1728 από τον ιερομόναχο Νεκτάριο, στον οποίο οι παραδόσεις αποδίδουν σπουδαίες ικανότητες, ακόμα και θαυματουργικές.
Λίγο μετά την ίδρυσή της (1748), η Μονή αναγνωρίστηκε ως σταυροπηγιακή. Με το πέρασμα του χρόνου, απέκτησε πνευματικούς δεσμούς με το Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Το 1755 της παραχωρήθηκε το Μετόχι του Αγίου Γεωργίου. Οι ελάχιστοι καλόγηροι από το Σινά που μόναζαν στο Μετόχι έφυγαν το 1777. Μετά από παρέμβαση των Σιναϊτών μοναχών, κατά μια παράδοση, προστατεύθηκε η Μονή από τις τοπικές τουρκικές αρχές, με διάταγμα του Σουλτάνου. Βέβαια για το θέμα της προστασίας της Μονής από το Σουλτάνο υπάρχουν διάφορες παραδόσεις. Αξιόλογη είναι η εικονογράφηση των τριών ναών που βρίσκονται στο εσωτερικό της Μονής: Ευαγγελιστρίας, Αγίου Ιωάννου, Αγίων Πάντων. Μάλιστα, πριν από μερικά χρόνια στην Ιερά Μονή έγιναν από το Υπουργείο Πολιτισμού εργασίες αναστήλωσης των εξωτερικών της χώρων, αλλά και των κελιών.
Η Ιερά Μονή Εορτάζει την Κυριακή των Αγίων Πάντων μετά πάσης θρησκευτικής λαμπρότητας. Ηγούμενος είναι ο Αρχιμανδρίτης π. Σάββας Δημητρόπουλος.
Ιερά Μονή Νοτενών
Πλησίον του Σκιαδά του Δήμου Τριταίας, σε μία από τις πλαγιές του Ερύμανθου, είναι χτισμένη η Μονή που έλαβε το όνομά της, κατά μια εκδοχή, από την οικογένεια Νότηδων, η οποία συνέδραμε στην ανέγερσή της, ή από την αλβανική μορφή της λέξεως Παναγιώτης (Νότης). Είναι ανδρώα μονή, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Η αρχική μονή των Νοτενών κτίσθηκε μάλλον τον 16ο αι. (1530) πάνω από την σημερινή μονή, κοντά στην κορυφή του βουνού. Σήμερα απόκεινται σε σωρούς λίθων τα κελιά της πρώτης αυτής μονής, ωστόσο διακρίνεται ο περίβολος αυτών. Υπάρχει επίσης παλαιός ναός αφιερωμένος στην Παναγία, που είναι στηριγμένος πάνω σε αρχαίο ναό, μάλλον του Απόλλωνα, του οποίου διασώζονται κίονες, κιονόκρανα και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη.
Ο ναός της Παναγίας έχει ύψος 3 μέτρων, δεν έχει παράθυρα και έχει εξαίρετες τοιχογραφίες του 17ου αι. και κάτω απ’ αυτές άλλες παλαιότερες, αγίων, από τις οποίες σώζονται 3- 4.
Ο κυρίως ναός στη βάση και σ’ όλο το μήκος του έχει κτισθεί με εξαιρετικά μεγάλους, τέλεια ορθογωνισμένους και επεξεργασμένους λίθους, σαφέστατα από σηκόν αρχαίου ελληνικού ναού. Την σκεπή στηρίζουν βυζαντινά τόξα και ο ναός χωρίζεται σε τρία ισομεγέθη μέρη (ιερό – κυρίως ναό – νάρθηκα). Η πλάκα επίσης της Αγίας Τραπέζης πατάει πάνω σε εξαιρετικά καλοδιατηρημένο ημίεργο δωρικό κιονόκρανο.
Λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν εκεί και των σφοδρών ανέμων, οι μοναχοί εγκατέλειψαν τη μονή αυτή και κατέβηκαν 500 περίπου μέτρα πιο κάτω, όπου έχτισαν τη Νέα Μονή.
Ο ναός της μονής λόγω κατολισθήσεων γκρεμίσθηκε και διασώθηκε μόνο το κωδωνοστάσιο, κτίσμα του 1833 όπως αναγράφεται σ’ αυτό. Στη θέση του οικοδομήθηκε νέος ναός αφιερωμένος στον Άγιο Γεράσιμο.
Το 1902 κτίσθηκε ναός έξω από τον περίβολο της μονής όπου φυλάσσεται η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας της Νοτενιώτισσας με αργυρά επένδυση. Έχει ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο και παλαιές εικόνες. Είναι ρυθμού Βασιλικής με μικρό κωδωνοστάσιο επί της οροφής αυτού.
Τον Απρίλιο του 1821 φέρεται ότι οι Τούρκοι σύλησαν τη μονή και για να εκδικηθεί την προσβολή συνεπλάκη μαζί τους και φονεύθηκε ο Δελή Γιώργης του Γιαννιά. Υπάρχει μάλιστα και δημοτικό τραγούδι που αναφέρεται σ’ αυτό το γεγονός.
Μετά την απελευθέρωση του Έθνους, η Μονή δεν διαλύθηκε, αλλά κρίθηκε διατηρητέα, γιατί είχε έσοδα και ιστορία. Για το σκοπό αυτό, το έτος 1837 έγιναν πολλές επισκευές από τις καταστροφές που είχε υποστεί και τον Οκτώβριο του 1838 παραχωρήθηκε σ’ αυτήν, κατόπιν ενεργειών του επισκόπου Αχαΐας, το διαλελυμμένο μονύδριο του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού το επιλεγόμενο του Νίκαβα.
Κατά το παρελθόν ήταν πλούσια με πολλούς μοναχούς, ενώ σήμερα έχει μόνο ένα μοναχό, τον Ηγούμενο Αρχιμανδρίτη Ιερώνυμο Διαμαντόπουλο.
Στη μονή έζησε και ετάφη, κατά τον 17ο αι., ο παπα-Ιωακείμ, του οποίου η καταγωγή ήταν από το χωριό Σκιαδά. Σύμφωνα με επιγραφή ευρισκομένη σε χειρόγραφο της μονής Νοτενών ο παπα-Ιωακείμ αφού έκτισε την μονή της Παναγίας στη Δίβρη, ήρθε στη μονή Νοτενών και έγινε καθηγούμενος. Μετά όμως την παρέλευση ετών παραιτήθηκε από το αξίωμα αυτό και αποσύρθηκε σ’ ένα σπήλαιο ψηλότερα της νέας μονής όπου και ασκήτευσε. Εντός του σπηλαίου αυτού σήμερα υπάρχει ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιωακείμ.
Δέκα χρόνια μετά την κοίμησή του έγινε ανακομιδή του λειψάνου του, κατόπιν εντολής του Οικουμενικού Πατριάρχου, από τον Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών και πλήθους μοναχών και κληρικών, το οποίο ευρέθη σώον και ακέραιον αποπνέον άρρητον ευωδία.
Σήμερα στη μονή βρίσκονται λίγα λείψανά του (αφού πολλά έχουν κλαπεί) παρέχοντα πλήθος ιαμάτων στους τιμώντας τη μνήμη του.
Η μονή πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου (απόδοση εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου) και στις 3 Ιουλίου (μνήμη του προστάτου της Αγίου Ιωακείμ).
Μονή Ταξιαρχών
Πρόκειται για εγκαταλελειμμένη Μονή στο Δ.Δ. Αλεποχωρίου. Τα κτίρια της μονής καταρρέουν σιγά-σιγά αλλά ο ναός διατηρείται σε καλή κατάσταση. Την εποχή που χτίστηκε ο ναός χρησιμοποιούνταν σαν «Κυριακό», ενώ οι ερημίτες που εκκλησιάζονταν εκεί ζούσαν σε σπηλιές στις γύρω χαράδρες, σε κελιά. Σώζονται υποτυπωδώς το κελί του Ησαΐα, το κελί του Ιερεμία, κ.ά. Χτίστηκε το 1700 και κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας λειτουργούσε ως κρυφό σχολείο. Οι επικρατούσες κακές καιρικές συνθήκες, εξανάγκασαν να μεταφερθούν οι μοναχοί στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Άγιος Αντώνιος Αλεποχωρίου. Από εκεί με θαυμαστό τρόπο μεταφέρθηκαν από τον Νεκτάριο Μοναχό στη θέση που υπάρχει σήμερα η Μονή των Αγίων Πάντων Τριταίας.
Η πρόσβαση γίνεται μέσω μονοπατιού από το Αλεποχώρι καθώς και από την Σπαρτιά.
Ναός Παναγίας Βελημαχίου
Βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό και έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Χτίστηκε τον 13ο αιώνα πάνω σε μια εξοχή του βράχου.
Ναός του Αγίου Ανδρέα Βελημαχίου
Πέτρινη εκκλησία που μετρά περισσότερο από έναν αιώνα ζωής.
Ιερός Ναός Aγίου Γεωργίου Βελημαχίου
Παλαιά πέτρινη εκκλησία του 17ου αιώνα η οποία είναι περιστοιχισμένη από πέτρινο μαντρότοιχο ύψους δυο μέτρων. Η εκκλησία αυτή ήταν Μετόχι της Ιεράς Μονής του Σινά, ενώ τώρα υπάγεται στην Μονή Αγίων Πάντων, ύστερα από παραχώρηση της Ιεράς Μονής του Σινά .
Ιερός Ναός Αγίου Κωνσταντίνου στη Σπαρτιά
Παλιά πέτρινη εκκλησία με ενδιαφέρον καμπαναριό η οποία αγιογραφήθηκε το 1868. Ήταν θολωτή, αλλά αργότερα η στέγη αντικαταστάθηκε από κεραμοσκεπή. Στο γύρω χώρο υπήρχε παλιό Νεκροταφείο που δυστυχώς σήμερα έχει διαμορφωθεί σε δρόμο.
Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας στη Σπαρτιά
Παλιά πέτρινη εκκλησία με περίτεχνο καμπαναριό η οποία ανακατασκευάστηκε το 1905. Στο γύρω χώρο υπήρχε παλαιό Νεκροταφείο που δυστυχώς σήμερα έχει διαμορφωθεί σε προαύλιο.
Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στη Σπαρτιά
Πρόκειται για παλαιό πέτρινο θολωτό Βυζαντινό Μοναστήρι στο οποίο ο Ναός έχει συντηρηθεί, ενώ τα κελιά και οι υπόλοιποι χώροι καταρρέουν με την πάροδο του χρόνου. Βρίσκεται 300 μέτρα μόνο Ν.Δ. της κατασκήνωσης μέσα σε πανέμορφο ελατοδάσος και η πρόσβαση γίνεται εκτός από μονοπάτι και με αγροτικό δρόμο. Η ελατόδασος περιοχή μοιάζει με Ελβετικό τοπίο.
Ιερός Ναός Αγίου Βλασίου στο Αλεποχώρι
Παλιά πέτρινη διατηρητέα εκκλησία με ενδιαφέρον καμπαναριό στην οποία υπάρχουν παλιές αγιογραφίες.
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής, ξωκκλήσι
Βρίσκεται στη διαδρομή Αλεποχωρίου – Μονής Ταξιαρχών και συγκεκριμένα στη δεξιά όχθη του ποταμού Τευθέα. Παλαιότερα βρίσκονταν στην αριστερή όχθη, χτισμένο με πέτρα σε μια εξοχή του βράχου. Λόγω έλλειψης συντήρησης κατέρρευσε και σήμερα σώζονται μόνο οι βάσεις της τοιχοποιΐας.
Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων στη Σπαρτιά
Πρόκειται για νέο εκκλησάκι μόλις 100 μέτρα έναντι του οικισμού, το οποίο έχει κτιστεί στην θέση παλιότερης πέτρινης εκκλησίας. Μέσα υπάρχει παλιός πέτρινος, διπλός σταυρός, Ρωσικής προέλευσης, ο οποίος βρέθηκε στα ερείπια της προηγούμενης εκκλησίας. Στο γύρω χώρο έχει εντοπισθεί παλιό Νεκροταφείο.
Ιερός Ναός Αγίας Μαρίνας
Η εκκλησία λέγεται ότι κτίστηκε αμέσως μετά από την Επανάσταση του 1821, στο χώρο όπου είχε εγκατασταθεί ο Πασάς της περιοχής, κάτι που βεβαιώνεται και από την ποτίστρα των αλόγων του πασά. Πρόκειται για μια ογκώδης πέτρα σκαλισμένη σε σχήμα κώνου. Εκεί έριχναν το νερό που κουβαλούσαν οι γυναίκες του χωριού από μακριά ξύλινα βαρέλια. Εδώ υπάρχει και το σπηλαίο εύρεσης της εικόνας της Αγίας Μαρίνας, από την οποία πήρε το όνομα και το χωριό, το οποίο παλαιότερα ονομαζόταν Σφερδίνα.
Ιερός Ναός Προφήτη Ηλία
Στην Αγία Μαρίνα πάνω στον ψηλό λόφο του Αι-Λια υπήρχε πολύ παλιό εκκλησάκι του προφήτη Ηλία. Τώρα κατασκευάστηκε νέο και από εκεί απολαμβάνει κανείς ένα σπάνιο ηλιοβασίλεμα. Επίσης σώζονται τμήματα των Ιερών Μονών Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου που χτίστηκε το 1820 κοντά στο χωριό Γρεβενό και των Ταξιαρχών κοντά στο Αλεποχώρι που χρονολογείται από το 1700.
Ιστορικά Κτίρια
Στην Τριταία υπάρχουν δεκάδες ιστορικά κτίρια που διατηρούν αναλλοίωτη την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της περιοχής. Αυτά είναι:
– Το Κάστρο «Δόξα Πατρί» στην περιοχή Σκιαδά.
– Το Κάστρο «Γουλά» στη Σπαρτιά στην κορυφή του βράχου Τούρλα. Σύμφωνα με την ιστορία το κάστρο πολιορκήθηκε και αλώθηκε από τους Ενετούς το 1400, οι οποίοι μετά την άλωση αιχμαλώτισαν τους κατοίκους και τους επιβίβασαν σε καράβι με προορισμό την Ιταλία, το οποίο στη διαδρομή βυθίστηκε με αποτέλεσμα να πνιγούν όλοι. Στρατηγός των πολιορκημένων ήταν ο Αλπεός, ο οποίος διασώθηκε και αργότερα ίδρυσε το σημερινό Αλεποχώρι.
– Τα παλαιά Δημοτικά σχολεία, όπως της Αγίας Μαρίνας που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το ΥΠ.ΠΟ., της Αγίας Βαρβάρας, το παλιό εκπαιδευτήριο του Σκιαδά, του Αγίου Γεωργίου Καλεντζίου που χτίστηκαν το 1932, με Υπουργό Παιδείας τον Γεώργιο Παπανδρέου και παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Ακόμη το δημοτικό σχολείο Δροσιάς που ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Συγγρό και είναι από τα πρώτα που φτιάχτηκαν στην Ελλάδα. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από την Aρχαιολογική υπηρεσία.
– Το Κτίριο Βασιλακόπουλου στη Δροσιά,
το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από την Αρχαιολογική υπηρεσία.
– Η oικία γέννησης του «Γέρου της Δημοκρατίας», Γεωργίου Παπανδρέου.
Στην Άνω Αγία Μαρίνα υπάρχει το σπίτι όπου γεννήθηκε ο αείμνηστος Γέρος της Δημοκρατίας. Μάλιστα, με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ορίστηκε ως έμβλημα του Δήμου. H προτομή του Γ. Παπανδρέου επειδή γεννήθηκε στο Δ.Δ. Αγία Μαρίνας του Δήμου Τριταίας.
Εκεί που «επιβάλλεται» η άγρια ομορφιά
Ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της περιοχής αποτελεί το φυσικό της περιβάλλον. Η περιοχή της Τριταίας παρουσιάζει μια χαρακτηριστική εικόνα ορεινού – ημιορεινού αγροτικού τοπίου. Τα φυσικά σύνορα της Δ.Ε. Τριταίας ορίζονται βόρειοανατολικά από τον ορεινό όγκο του Ερύμανθου και δυτικά από το όρος Σκόλλις. Σε αυτό το τοπίο ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει την εναλλαγή διάφορων τύπων οικοτόπων.
Στα πιο χαμηλά υψόμετρα το αγροτοπίο εμφανίζει το χαρακτηριστικό τύπο του «μωσαϊκού» με συστάδες από δενδρώδη πουρνάρια, φρύγανα και γεωργικές καλλιέργειες ιδιαίτερης οικολογικής και αισθητικής σημασίας.
Οικότοποι με χαλέπια πεύκη καταλαμβάνουν σημαντικές εκτάσεις στο Κυπαρίσσι, Άγιο Δημήτριο, Χιόνα, Δροσιά, Κάλφα, Ρουπακιά, δίνουν την ευκαιρία για αναψυχή και περίπατο.
Τα δάση της ελάτης που καλύπτουν σημαντική έκταση εξαπλώνονται στην ευρύτερη περιοχή από τα 600 ως τα 750 μέτρα, στο Καλέντζι, στη Σπαρτιά, στο Αλεποχώρι και στο Σκιαδοβούνι.
Κατά τόπους και στις υψηλότερες θέσεις στον υπόροφο των ελάτων στα όρια της ζώνης επέκτασής της, συναντάμε και συστάδες με κυπαρίσσια.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει για τα ασβεστολιθικά βράχια της περιοχής με τη χασμοφυτική βλάστηση. Αυτός ο τύπος οικότοπου εμφανίζεται στο φαράγγι του ποταμού Τευθέα, αρχίζει από το Αλεποχώρι και καταλήγει στην Ιερά Μονή Ταξιαρχών, καθώς και στο φαράγγι του ρέματος του Κουμπερίου. Τα χασμόφυτα συμπληρώνουν με την αισθητική τους την άγρια ομορφιά των γκρεμών και φαραγγιών της περιοχής, ενώ η παρουσία τους παρουσιάζει ιδιαίτερο οικολογικό, επιστημονικό και ερευνητικό ενδιαφέρον.
Στα ποτάμια και ρέματα της περιοχής το Σκούρο ποτάμι, το Καλφοπόταμο, ο Τευθέας, στο χείμαρρο Κουμπερίου συστάδες από πλατάνια και ιτιές δημιουργούν λωρίδες γης, που συνεπαίρνουν τους επισκέπτες.
Απόδραση σε μικρούς «παραδείσους»
Η Δ.Ε. Τριταίας είναι κατεξοχήν περιοχή εναλλακτικών δραστηριοτήτων θρησκευτικού τουρισμού, αρχαιολογικών και βυζαντινών αναζητήσεων. Είναι ένας προορισμός για όσους αναζητούν συγκινήσεις εκτός πόλης, προσεγγίζοντας την παρθένα φύση, αλλά και μετρώντας τις δυνάμεις τους σε extreme σπορ, όπως ο ανεμοπτερισμός.
Τα μνημεία της περιοχής είναι σημαντικά και καλύπτουν όλο το φάσμα των ιστορικών εξελίξεων. Στην Αρχαία Τριταία ο επισκέπτης θα διαπιστώσει πως εκεί άνθισε μια σημαντική πόλη, όπως άλλωστε μαρτυρούν και τα ίχνη της. Τα βυζαντινά, κυρίως μοναστήρια και τα καστρόσπιτα είναι εξαιρετικού ενδιαφέροντος, μιας και έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο πέρασμα του χρόνου.
Ακόμα, σε κάθε χωριό ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το φυσικό περιβάλλον, αλλά και την αρχιτεκτονική του τόπου στις εκκλησίες, στα σπίτια, στις μάντρες.
Ο επισκέπτης μέσα από σύνθετες διαδρομές μπορεί να γνωρίσει την Τριταία, τον τρόπο ζωής των κατοίκων της και τη ζεστή τους φιλοξενία.
Καταλύματα υπάρχουν στην Τοπική Κοινότητα Καλεντζίου, όπου λειτουργεί ξενοδοχειακή μονάδα, αλλά και σε άλλα χωριά της Τριταίας.
Ζήστε την περιπέτεια
Το πλούσιο φυσικό περιβάλλον της Τριταίας μπορεί να προσφέρει μοναδικές συγκινήσεις στους εραστές της φύσης και της πεζοπορίας. Για τους πιο τολμηρούς η αναρρίχηση και η ορειβασία σε πολλά μέρη του Δήμου προσφέρει ανεπανάληπτες συγκινήσεις, ενώ πρόκληση αποτελούν το ποδήλατο βουνού και ο ανεμοπτερισμός.
Ανεμοπτερισμός στο Σκιαδά
Το Σκιαδοβούνι απέχει από την Πάτρα 50 χιλιόμετρα. Το βουνό δεν είναι δασώδες και υπάρχουν πολλά σημεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χώροι απογείωσης, με υψόμετρο από 1.100 έως 1.400 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο προσανατολισμός των απογειώσεων είναι βόρειος και δυτικός, ενώ υπάρχει δυνατότητα πτήσης με ανέμους βόρειας, βορειοδυτικής, δυτικής και νοτιοδυτικής κατεύθυνσης. Υπάρχουν επίσης μεγάλες δυνατότητες πραγματοποίησης πτήσεων σε μεγάλη απόσταση προς τα βόρεια του βουνού.
Η πρόσβαση προς τους χώρους απογείωσης αναμένεται να βελτιωθεί. Η περιοχή έχει κριθεί κατάλληλη για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων, ενώ υπάρχει η δυνατότητα οργάνωσης μεγάλης εμβέλειας αγώνων, καθώς στη βορειοανατολική πλευρά του όρους Σκιαδοβούνι εκτείνεται ο Ερύμανθος, δημιουργώντας ένα μεγάλο σε μήκος ορεινό όγκο, προσδίδοντας στην περιοχή άριστες συνθήκες για ανεμοπορία.
Αναρρίχηση στο Αλεποχώρι και στην Σπαρτιά
Το αναρριχητικό πεδίο Αλεποχωρίου βρίσκεται στους πρόποδες του Ερύμανθου, δίπλα στην κοίτη του ποταμού Τευθέα. Από την Πάτρα απέχει 40 χιλιόμετρα. Περιλαμβάνει 5 πεδία με 60 συνολικά διαδρομές, οι οποίες είναι έως 25 μέτρα και έχουν γενικά αρνητική κλίση. Ωστόσο δε λείπουν τα κάθετα βράχια και οι πλάκες. Ο βαθμός δυσκολίας των διαδρομών κυμαίνεται από ΧΙ έως Χ. Όλες οι διαδρομές είναι εξοπλισμένες με πλακέτες προσφέροντας τη μέγιστη ασφάλεια. Η πρόσβαση στα πεδία είναι περίπου 5′.
Το αναρριχητικό πεδίο της Σπαρτιάς (Γρεβενού) βρίσκεται στις παρυφές ενός εκτεταμένου ελατοδάσους στους δυτικούς πρόποδες του Ερύμανθου, λίγο υψηλότερα από το Αλεποχώρι, στα 800 μέτρα υψόμετρο. Απέχει από την Πάτρα περίπου 50 χιλιόμετρα μέσω Ερυμάνθειας. Προσφέρει άπλετη θέα προς τον Ωλενό και την κορυφογραμμή του Ερύμανθου.
Σήμερα υπάρχουν 10 διαδρομές μεσαίας έως υψηλής δυσκολίας στη σπηλιά δεξιά από το δρόμο, λίγο πριν φθάσουμε στο χωριό. Η πρόσβαση στα πεδία είναι περίπου 5′ και ο προσανατολισμός είναι βορειοδυτικός.
Ορειβασία στον Ερύμανθο
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αλλά και δύσκολα βουνά της Ελλάδας για ορειβασία είναι ο Ερύμανθος. Με σημεία εκκίνησης από το Αλεποχώρι, το Καλέντζι και το Σκιαδά οι ορειβατικές διαδρομές μέσα από καλά μονοπάτια με ευκρινή σήμανση οδηγούν στις κορυφές του βουνού απ’ όπου είναι ορατή η Ηλεία, το Φράγμα του Πηνειού, ο πατραϊκός κόλπος, αλλά και η Στερεά Ελλάδα. Το βουνό κρατάει χιόνι στις απότομες χαράδρες του μέχρι το καλοκαίρι, ενώ εκπλήσσει τον επισκέπτη του με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Λόγω των δύσκολων διαδρομών είναι απαραίτητο οι πορείες να ολοκληρώνονται μέσα στην ημέρα ή να υπάρχει μέριμνα και εξοπλισμός για διανυκτέρευση.
Οι πιο δημοφιλείς ορειβατικές διαδρομές είναι:
– Σπαρτιά ή Αλεποχώρι – Καταρράχτης- Μονή Ταξιαρχών (διάρκεια πορείας 2 ώρες). Η ομορφότερη, αλλά πιο επίπονη διαδρομή είναι αυτή από το χωριό Γρεβενό προς τα βουνά. Ακολουθώντας δασικό δρόμο με λίγο ελατόδασος φθάνουμε μετά από μία ώρα σε μια ρεματιά, όπου και συναντάμε ένα θαυμάσιο καταρράκτη. Από εδώ ακολουθώντας το μονοπάτι φτάνουμε σε χαρακτηριστική διασταύρωση, που σημαδεύεται από ένα λευκό σταυρό. Βαδίζοντας δεξιά φθάνουμε σε 20 λεπτά, στην εγκαταλελειμμένη Μονή Ταξιαρχών, χτισμένη σε εξαίρετη θέση. Πίσω της πέφτουν τα νερά ενός ψηλού καταρράκτη.
– Καλέντζι- Προφήτης Ηλίας- Ερύμανθος (διάρκεια πορείας 3,5 ώρες). Μία άλλη ανάβαση γίνεται στην κορφή του Προφήτη Ηλία (2.124 μ.), ξεκινώντας από το χωριό Καλέντζι (900 μ.). Βαδίζοντας το δασικό δρόμο φτάνουμε ύστερα από μία ώρα στην πηγή της Αναλήψης (1.300 μ.) όπου τελειώνει το δάσος. Συνεχίζοντας σε δασικό δρόμο με Ν.Δ. κατεύθυνση ανεβαίνουμε μετά από δύο ώρες στην κορφή του Προφήτη Ηλία.
Ποδήλατο βουνού
Ειδικές διαδρομές που ξεκινούν από το χωριό της Δροσιάς είναι ιδανικές για τους λάτρεις του ποδήλατου βουνού.
Έθιμα, θεσμοί και εκδηλώσεις
Η Δ.Ε. Τριταίας απαριθμεί 14 Διαμερίσματα, σε κάθε ένα από αυτά γίνεται ένα υπαίθριο πανηγύρι σε εποχές που ποικίλουν από την άνοιξη έως το φθινόπωρο, ανάλογα με τον Άγιο που εορτάζει το κάθε χωριό. Στα πανηγύρια κυριαρχούν η παραδοσιακή δημοτική μουσική, οι διάφοροι χοροί και πάντα συνοδεύονται από γνήσιο παραδοσιακό γλέντι. Υπάρχουν όμως και πολλές άλλες εκδηλώσεις, που τα τελευταία χρόνια έχουν μετατραπεί σε θεσμό για την ευρύτερη περιοχή.
Ζωοπανήγυρη της Βουντούχλας
Η ετήσια εμπορική πανήγυρη της Δ.Ε. Τριταίας συστάθηκε με Β.Δ. της 8.1.1901 (ΦΕΚ 8/12.1.1901). Διεξάγεται στη θέση «Χάνι Βουντούχλας» στις αρχές Σεπτεμβρίου. Η ζωοπανήγυρη κρατά και σήμερα την παλιά της αίγλη. Κτηνοτρόφοι και γεωργοί συρρέουν στην περιοχή για να πουλήσουν τα προϊόντα τους.
Η ζωοπανήγυρη της Βουντούχλας αποτελεί ένα κοινωνικό και πολιτιστικό γεγονός σημαντικό για την Τριταία και για την ευρύτερη περιοχή.
Τοπική κουζίνα και προϊόντα
Η τοπική κουζίνα διατηρεί όλα τα παραδοσιακά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την Ελληνική παραδοσιακή κουζίνα, όπως μαγείρεμα στη γάστρα, ζυμωτό ψωμί, πίτες, γλυκά του κουταλιού και πολλά άλλα.
Όσον αφορά στα τοπικά προϊόντα, η μοναδική τους ποιότητα αποτελεί την καλύτερη «διαφήμισή» τους. Στο επίκεντρο των γαστρονομικών εξερευνήσεων βρίσκονται τα γαλακτοκομικά προϊόντα και η φέτα, καθώς επίσης και το εξαιρετικής ποιότητας κρέας, γνωστό στην ευρύτερη περιοχή. Ο Δήμος Τριταίας είναι ένας από τους βασικούς τροφοδότες του πολεοδομικού συγκροτήματος των Πατρών σε κρέας.
Τουρισμός
Ολόκληρη η περιοχή της Δ.Ε. Τριταίας είναι χαρακτηρισμένη σαν ορεινή, βάση του εγκεκριμένου από την Ευρωπαϊκή Ένωση καταλόγου των ορεινών περιοχών της χώρας. Τα οικοσυστήματα ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που περιβάλλουν την Τριταία μπορούν να αποτελέσουν πόλο έλξης επισκεπτών. Το μεγαλείο της φύσης, επιτρέπει τον σχεδιασμό για την ανάδειξη και αξιοποίηση των περιβαλλοντικών στοιχείων και ιδιαιτεροτήτων της περιοχής.